9 czerwca 2023 r.
Postawione na wstępie pytanie jest fundamentalne dla tych przedsiębiorców, którzy w swojej bieżącej działalności zajmują się produkcją lub dystrybucją wszelkiego rodzaju elektroniki. Jeżeli produkowany lub wprowadzany do obrotu towar jest sprzętem elektrycznym i elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U.2022.1622 t.j.) – dalej zwana „ustawą o zużytym sprzęcie elektronicznym” – to automatycznie przedsiębiorca musi sprostać wielu obowiązkom wynikającym z tej ustawy. Wynika to z konieczności zagospodarowania w późniejszym etapie odpadów powstałych z tego sprzętu. Obowiązki wynikająca z przepisów ustawy to m.in. zarejestrowanie w rejestrze BDO, zapewnienie poziomów zbierania, odzysku i recyklingu zużytego sprzętu, prowadzenie publicznych kampanii edukacyjnych, składanie rocznych sprawozdań czy uiszczanie opłaty produktowej.
Sprzętem w rozumieniu ustawy o zużytym sprzęcie elektronicznym jest:
→ urządzenie, którego
→ prawidłowe działanie jest uzależnione od dopływu prądu elektrycznego lub od obecności pól elektromagnetycznych bądź może ono służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych,
→ jest zaprojektowane do użytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu przemiennego oraz 1500 V dla prądu stałego.
Ale jednocześnie ustawa o zużytym sprzęcie elektronicznym stanowi, że nie ma ona zastosowania do:
1) sprzętu niezbędnego dla ochrony podstawowych interesów bezpieczeństwa państw członkowskich, w tym broni, amunicji oraz materiałów wojskowych, przeznaczonych wyłącznie do celów wojskowych;
2) sprzętu specjalnie zaprojektowanego i zainstalowanego jako część urządzenia;
3) żarówek żarnikowych;
4) sprzętu przeznaczonego do wystrzeliwania w przestrzeń kosmiczną;
5) wielkogabarytowych stacjonarnych narzędzi przemysłowych;
6) wielkogabarytowych stałych instalacji;
7) środków transportu osób lub towarów, z wyłączeniem nieposiadających homologacji elektrycznych pojazdów dwukołowych;
8) maszyn ruchomych nieporuszających się po drogach, rozumianych jako maszyny z pokładowym źródłem zasilania;
9) przeznaczonego wyłącznie do celów badań i rozwoju, udostępnianego wyłącznie w ramach transakcji B2B;
10) wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów medycznych, systemów i zestawów zabiegowych,
11) informatycznych nośników danych wykorzystywanych do przetwarzania danych osobowych.
Wskazana konstrukcja przepisów oznacza, że ustawa wprowadza otwarty katalog sprzętu elektrycznego i elektronicznego, czyli sprzętem może być wszystko to co spełnia trzy podstawowe w/w kryteria sprzętu elektronicznego, a jednocześnie nie zostało literalnie wyłączone spod stosowania ustawy.
Na gruncie nieobowiązującej już dyrektywy nr 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego Komisja Europejska wypracowała pogląd – który w mojej ocenie obecnie może być wykorzystywany pomocniczo przy definiowaniu sprzętu elektrycznego i elektronicznego – że za sprzęt można uznać tylko urządzenie stanowiące pewną całość, tzn. produkt finalny. Przyjęło się nim określać urządzenia lub jednostki (części składowe) urządzeń, które mają bezpośrednią funkcję, posiadają własną obudowę oraz – w stosownych przypadkach – gniazda i połączenia przeznaczone dla użytkownika końcowego. Bezpośrednią funkcję definiuje się jako funkcję podzespołu lub produktu finalnego, umożliwiającą jego planowe wykorzystanie, zgodnie z instrukcją obsługi załączoną przez producenta dla końcowego użytkownika. Funkcja ta może być dostępna bez dodatkowych złożonych operacji technicznych, poza prostymi operacjami, które może wykonać każda osoba.
Z kolei na podstawie obecnie obowiązującej dyrektywy 2012/19/UE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego z dnia 4 lipca 2012 r. (dyrektywa WEEE) Komisja Europejska w opracowaniu zawierającym najczęściej zadawane pytania związane z tą dyrektywą, wskazała, że części składowe wprowadzone do obrotu w celu wykorzystania ich do produkcji i/bądź naprawy sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie są objęte zakresem stosowania przepisów o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, chyba że mogą one funkcjonować niezależnie od tego sprzętu. Części składowe rozumiane są jako przedmioty, które po instalacji umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie sprzętu elektrycznego i elektronicznego i nie muszą być dedykowane konkretnie dla danego sprzętu. Wyłączenie to wynika z faktu, że takie części nie spełniają definicji sprzętu. Ale według Komisji Europejskiej zestaw do samodzielnego montażu składający się z części składowych, które po zmontowaniu tworzą sprzęt elektryczny i elektroniczny, uznawany jest za sprzęt elektryczny i elektroniczny już na etapie sprzedaży w formie zestawu do samodzielnego montażu np. zdalny helikopter elektroniczny.
Aby dać do zrozumienia czym jest sprzęt elektryczny i elektroniczny w rozumieniu polskich i europejskich przepisów prawa można przykładowo wskazać, że zgodnie z poglądem Komisji Europejskiej:
→ anteny i kable używane do przesyłania prądu elektrycznego i pól elektromagnetycznych wprowadzane na rynek osobno, niebędące częścią innego sprzętu, są sprzętem elektrycznym i elektronicznym;
→ wkłady do drukarek zawierające części elektryczne, których właściwe funkcjonowanie jest zależne od prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych są sprzętem elektrycznym i elektronicznym, a wkłady do drukarek składające się tylko z tuszu i zbiornika już nie;
→ przetworniki (jak np. panele lub baterie słoneczne) są sprzętem elektrycznym i elektronicznym. Ale przetwornik nie jest już sprzętem elektrycznym i elektronicznym w rozumieniu dyrektywy WEEE, gdy jest on zaprojektowany i wystawiony do obrotu jako część składowo zintegrowana z innym sprzętem;
→ wszelkie lampy i oprawy oświetleniowe są sprzętem elektrycznym i elektronicznym
Dodatkowo, Komisja Europejska opracowała tzw. drzewo decyzyjne, które ułatwia ocenę tego czy dany sprzęt jest sprzętem elektrycznym i elektronicznym w rozumieniu dyrektywy WEEE, a idąc dalej także w rozumieniu polskiej ustawy o zużytym sprzęcie.
Czy sprzęt mieści się w zakresie przekształconej dyrektywy WEEE?
1. Zaprojektowany do użycia przy napięciu nieprzekraczającym 1000 woltów dla prądu przemiennego i 1500 woltów dla prądu stałego.
2. Prawidłowe działanie uzależnione jest od dopływu prądu elektrycznego lub obecności pól elektromagnetycznych
3. Sprzęt służący generowaniu prądu elektrycznego lub
4. Sprzęt służący do przenoszenia prądu elektrycznego lub
5. Sprzęt służący do mierzenia prądu elektrycznego
* Jeżeli odpowiedz na pytanie 1 brzmi TAK i na jedno z kryteriów 2-5 też odpowiedz brzmi TAK, wówczas sprzęt jest sprzętem elektrycznym i elektronicznym w rozumieniu dyrektywy WEEE.
Mając na uwadze powyższe rozważania można się zastanowić czy prosty silnik rurowy importowany spoza UE jest sprzętem elektronicznym?
Importowany spoza UE standardowy silnik rurowy jest sprzętem elektrycznym i elektronicznym, o ile jest wprowadzany na rynek osobno, nie będąc częścią składową innego sprzętu. Ale importowany silnik rurowy nie będzie już sprzętem elektrycznym i elektronicznym, wówczas gdy jest on przeznaczony do dalszej modyfikacji i stanowi część składową większego urządzenia, większej całości. W tej sytuacji sprzętem elektrycznym i elektronicznym jest całe urządzenie, zawierające w sobie silnik rurowy. W tym przypadku, o tym czy silnik rurowy jest sprzętem elektrycznym i elektronicznym będzie dodatkowo (obok kryteriów z drzewa decyzyjnego) decydował cel i przeznaczenie sprowadzenia takiego silnika do Polski.
Przykładowo, Paweł Sosnowski w ramach publikacji LEX wskazał, na gruncie zbliżonego stanu faktycznego, że „jeżeli silnik jest dedykowany do użycia jako część składowa innego urządzenia, to nie jest on sprzętem elektrycznym i elektronicznym w rozumieniu przepisów ustawy o zużytym sprzęcie. Nie są sprzętem same części składowe określonego urządzenia, które nie pełnią bezpośrednio swej funkcji, takie jak np. silniki, które ze względu na swoją budowę i użyteczność nie są produktem finalnym. Nie podlegają więc przepisom ustawy o zużytym sprzęcie, a ich wprowadzanie na rynek nie będzie wiązało się z obowiązkami określonymi w przepisach tej ustawy. Jeżeli więc silniki sprowadzane są do kraju jako części składowe urządzeń, a więc nie są samodzielnym urządzeniem, a ich konstrukcja umożliwia montaż jedynie w konkretnych urządzeniach, co pozwala na ich używanie zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem, to nie są w takim przypadku sprzętem elektrycznym i elektronicznym w rozumieniu przepisów ustawy o zużytym sprzęcie i nie podlegają jej regulacjom.”
Podobnie nie są sprzętem elektronicznym i elektrycznym:
→ roboty AMR, gdyż są to maszyny ruchome nieporuszające się po drogach, rozumiane jako maszyny z pokładowym źródłem zasilania;
→ prasokontener, gdyż jest to wielkogabarytowe stacjonarne narzędzie przemysłowe;
→ elementy elektryczne i elektroniczne np. gniazda, przewody, kable celowo zaprojektowane jako elementy składowe konkretnych rzeczy np. łodzi, samochodu.
Ale sprzętem elektrycznym i elektronicznym w rozumieniu ustawy już są:
→ zbiornik wody do pompy ciepła, gdyż działa pod wpływem prądu elektrycznego;
→ panele fotowoltaiczne, które są zaliczane do czwartej kategorii sprzętu elektrycznego i elektronicznego, czyli sprzęt wielkogabarytowy;
→ komputer jednopłytkowy bez obudowy, gdyż może być używany jako produkt finalny i wykorzystywany do pracy.
Kolejnym fundamentalnym pytaniem stawianym przy stosowaniu ustawy o zużytym sprzęcie elektronicznym jest to, w którym momencie przedsiębiorca produkujący lub dystrybuujący sprzęt elektryczny i elektroniczny wprowadza ten sprzęt do obrotu, bowiem z tym momentem powstaje obowiązek rozliczenia wprowadzonego sprzętu w ramach przepisów ustawy.
Zgodnie z art. 4 pkt 20 lit. A-C ustawy o zużytym sprzęcie wprowadzający sprzęt to:
→ podmiot, który ma siedzibę na terytorium kraju i produkuje sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub wprowadza do obrotu pod własną nazwą lub znakiem towarowym na terytorium kraju sprzęt zaprojektowany lub wyprodukowany dla niego,
→ podmiot, który ma siedzibę na terytorium kraju i pod własną nazwą lub znakiem towarowym odsprzedaje na terytorium kraju sprzęt wytworzony przez inne podmioty; odsprzedającego nie uznaje się za wprowadzającego sprzęt, jeżeli na sprzęcie znajdują się nazwa lub znak towarowy wprowadzającego sprzęt, lub
→ podmiot, który ma siedzibę na terytorium kraju i wprowadza do obrotu w ramach swojej działalności sprzęt z innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego lub państwa niebędącego państwem członkowskim.
Z kolei, wprowadzenie do obrotu, w myśl art. 4 pkt 21 ustawy o zużytym sprzęcie to udostępnienie na rynku sprzętu po raz pierwszy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Udostępnianie na rynku to, zgodnie z art. 4 pkt 17 ustawy dostarczanie sprzętu w celu jego dystrybucji, konsumpcji lub używania na terytorium kraju w ramach działalności gospodarczej, odpłatnie lub nieodpłatnie.
Z przedstawionych przepisów wynika, że już sam przywóz do Polski sprzętu elektrycznego i elektronicznego podlega rozliczeniom.
Dalej, zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 ustawy o zużytym sprzęcie wprowadzenie do obrotu następuje w dniu:
→ wydania sprzętu z magazynu albo przekazania go osobie trzeciej – w przypadku sprzętu wytworzonego na terytorium kraju;
→ wystawienia faktury potwierdzającej przywóz sprzętu na terytorium kraju z terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej albo dokumentu celnego potwierdzającego przywóz sprzętu na terytorium kraju z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim Unii Europejskiej;
→ przywozu sprzętu na terytorium kraju w celu wprowadzenia do obrotu.
Gdyby w świetle powyższego przepisu dało się jednocześnie wskazać różne daty wprowadzenia do obrotu (np. dzień wystawienia faktury potwierdzającej wewnątrzwspólnotowe nabycie i dzień faktycznego przywozu na terytorium kraju), ustawa o zużytym sprzęcie przyjmuje zasadę, że za dzień wprowadzenia przyjmuje się datę wcześniejszą.
Katarzyna Ludwichowska
radca prawny
Jeśli jesteś przedsiębiorcą produkującym lub wprowadzającym do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej, serdecznie zapraszamy do kontaktu: kancelaria@ludwichowska.pl
