20 stycznia 2019 r.
Wiele planowanych przedsięwzięć budowlanych wymaga uprzedniej oceny oddziaływania na środowisko. Obowiązek zorganizowania i przedstawienia raportu oddziaływania na środowisko spoczywa na przedsiębiorcy – inwestorze. Jest to obowiązek czasochłonny i kosztowny. Jednak ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, stanowi moim zdaniem, kluczowy instrument ochrony środowiska. Pełni funkcję prewencyjną i kontrolną zarazem. Dzięki ocenie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko można uniknąć realizacji przedsięwzięć zagrażających poszczególnym składnikom przyrodniczym, jak i środowisku w ogólności, czy też przedsięwzięć które są sprzeczne z zasadą zrównoważonego rozwoju. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko pozwala także na wybór, spośród kilku wariantów realizacji przedsięwzięcia, tego wariantu, który jest najbezpieczniejszy, najbardziej racjonalny dla środowiska.
Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko przeprowadza się w ramach postępowań administracyjnych, które zmierzają do wydania:
– decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;
– decyzji o pozwoleniu na budowę i zatwierdzeniu projektu budowlanego oraz decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych; decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej; decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego; decyzji o pozwoleniu na realizację inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych, jeżeli konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko została stwierdzona przez organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;
– decyzji o pozwoleniu na budowę dla inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej lub inwestycji jej towarzyszącej,
Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko przeprowadza się, jeżeli planowane przedsięwzięcie:
– może zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
– może potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, a obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko został stwierdzony przez właściwy organ administracji publicznej, mając na uwadze całokształt okoliczności związanych z realizację tego przedsięwzięcia.
Ponadto każde inne przedsięwzięci wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, jeżeli:
– przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony;
– obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony przez organ, mając na uwadze całokształt okoliczności związanych z realizację tego przedsięwzięcia.
To przepisy wykonawcze w postaci Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. tj. z dnia 21 grudnia 2015 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 71) w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko wyliczają jakie przedsięwzięcia są uznawane za te, które mogą zawsze znacząco oddziaływać na środowisko i te które mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Przykładowo można wskazać, że do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko należą m.in. elektrownie konwencjonalne, elektrociepłownie lub inne instalacje do spalania paliw w celu wytwarzania energii elektrycznej lub cieplnej, o mocy cieplnej nie mniejszej niż 300 MW; instalacje do pierwotnego i wtórnego wytopu surówki żelaza lub stali surowej, w tym instalacje do ciągłego odlewania stali; autostrady i drogi ekspresowe; budowle piętrzące wodę o wysokości piętrzenia nie mniejszej niż 5 m; lotniska o podstawowej długości drogi startowej nie mniejszej niż 2100 m.
Z kolei przedsięwzięciami mogącymi potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko są m.in. elektrownie wodne, instalacje do budowy lub naprawy statków powietrznych; instalacje do produkcji lub naprawy sprzętu kolejowego; stocznie produkcyjne lub remontowe; punkty do zbierania lub przeładunku złomu;
Ponadto, przykładem sytuacji gdy to organ administracji publicznej powinien nałożyć obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 10 grudnia 2009 r. C-205/08, w którym podniesiono, że „przedsięwzięcie takie jak konstrukcja napowietrznych linii elektrycznych o napięciu co najmniej 220 kV i długości powyżej 15 km, powinno być poddane przez właściwe organy administracji państwa członkowskiego procedurze oceny oddziaływania na środowisko również wtedy, gdy jest to przedsięwzięcie transgraniczne i jedynie jego odcinek krótszy niż 15 km znajduje się na terytorium tego państwa członkowskiego.”
Po stronie przedsiębiorcy – inwestora leży obowiązek zorganizowania i przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko jest opracowywany na zlecenie i koszt inwestora przez biegłych specjalistów, a nawet instytucję naukowo-badawczą. Opracowany raport jest prywatną, specjalistyczną ekspertyzą, która stanowi ważny element postępowania administracyjnego. Raport środowiskowy powinien opisywać m.in. takie kwestie jak:
– charakterystykę całego przedsięwzięcia i warunki użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania,
– główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych,
– przewidywane rodzaje i ilości emisji, w tym odpadów, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia,
– informacje o różnorodności biologicznej, wykorzystywaniu zasobów naturalnych, w tym gleby, wody i powierzchni ziemi,
– informacje o zapotrzebowaniu na energię i jej zużyciu,
– ryzyko wystąpienia poważnych awarii lub katastrof naturalnych i budowlanych, przy uwzględnieniu używanych substancji i stosowanych technologii, w tym ryzyko związane ze zmianą klimatu;
– opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko,
– opis istniejących w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
– informacje na temat powiązań z innymi przedsięwzięciami, w szczególności kumulowania się oddziaływań przedsięwzięć realizowanych, zrealizowanych lub planowanych, dla których wydano decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, znajdujących się na terenie, na którym planuje się realizację przedsięwzięcia, oraz w obszarze oddziaływania przedsięwzięcia lub których oddziaływania mieszczą się w obszarze oddziaływania planowanego przedsięwzięcia w zakresie, w jakim ich oddziaływania mogą prowadzić do skumulowania oddziaływań z planowanym przedsięwzięciem;
– opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia, uwzględniający dostępne informacje o środowisku oraz wiedzę naukową;
– analizę możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem.
Wielokrotnie sądy administracyjne wskazywały jaką rolę i jak należy rozumieć raport oddziaływania na środowisko. Przykładowo można wskazać wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 22 sierpnia 2018 r., w sprawie II SA/Go 229/18, w którym wyjaśnione, że „raport oddziaływania na środowisko jest podstawowym dokumentem stanowiącym podstawę oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Przybiera on formę opracowania naukowego. Wynika to przede wszystkim z zakresu zagadnień, jakich analizę dokument ten powinien zawierać. Stąd też autor takiego raportu powinien mieć specjalistyczną wiedzę. […] Jako dokument posiada szczególną moc dowodową, która wynika w szczególności z kompleksowej oceny przedsięwzięcia i analizy aspektów technologicznych, organizacyjnych, logistycznych jego funkcjonowania w powiązaniu ze sobą. Raport powinien mieć charakter kompleksowy i odnosić się do wszystkich potencjalnych wymaganych przez przepisy prawa kwestii, co jednak nie wyklucza jego uzupełnienia w toku postępowania administracyjnego, czy to na żądanie organu prowadzącego to postępowanie, czy też na wniosek któregoś z organów opiniujących lub uzgadniających. Raport oceny oddziaływania może zatem podlegać uzupełnieniu, autor raportu lub inna osoba dysponująca wiedzą specjalistyczną może udzielić wyjaśnień w zakresie powziętych przez organ wątpliwości.”
Cytowany wyrok nie jest odosobnionym poglądem, ale odzwierciedla jednolite stanowisko sądownictwa administracyjnego tym zakresie i bardzo dobrze podsumowanie to czym jest raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
Katarzyna Ludwichowska – radca prawny
