Gdańsk, dnia 29 września 2024 r.
Ustawą z dnia 14 kwietnia 2023 r. (Dz.U.2023.877) o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (dalej: „ustawa o obowiązkach przedsiębiorców”) oraz niektórych innych ustaw, implementowano do polskiego porządku prawnego postanowienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz. Urz. UE L 155 z 12.06.2019), (dalej: „Dyrektywa SUP”)
Na kanwie implementowanych przepisów niektórzy przedsiębiorcy próbują ukształtować pogląd, że fakt posiadania certyfikatu wielokrotnego użytku opakowań z tworzyw sztucznych i publiczne poinformowanie o posiadanym certyfikacie zwalnia z obowiązku pobierania opłat od opakowań z tworzyw sztucznych.
Jest to błędny pogląd. Certyfikaty wielokrotnego użytku opakowań z tworzyw sztucznych nie mają żadnego przełożenia na powstanie obowiązku pobierania opłaty za opakowania i inne dopuszczone do obrotu towary jednorazowego użytku. O możliwości wielokrotnego użytku opakowania z tworzywa sztucznego nie świadczy certyfikat jego producenta i pozytywne wynik testów wytrzymałościowych, ale sposób obrotu takim opakowaniem i powtórne wykorzystanie w tym samym celu poprzez np. wprowadzenie kaucyjnego systemu zwrotu opakowania. Gdy nie dochodzi do powtórnego obrotu opakowaniem w tym samym celu, a jest to opakowanie wykonane z tworzywa sztucznego i znajduje się na liście opakowań podlegających zmniejszaniu stosowania, którą stanowi Załącznik nr 6 do Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców, wówczas koniecznym jest pobranie opłaty za opakowanie.
Przedstawione zagadnienie prawne zostało opisane na podstawie następującego stanu faktycznego.
Przedsiębiorstwo zajmowało się sprzedażą produktów gotowych do spożycia i garmażu w formie stacjonarnych sklepów, jak i w formie on-line. Realizowało także zamówienia cateringowe. Produkty przedsiębiorstwa trafiały bezpośrednio do odbiorcy końcowego w opakowaniach z tworzyw sztucznych. Przedsiębiorca legitymował się certyfikatami wielokrotnego użytku dla takich opakowań, z których wynikało, że opakowania wyprodukowane zostały z surowca PS (polistyren) oraz PP (polipropylen) i otrzymały pozytywną ocenę testów pod kątem odporności naczyń kuchennych na mechaniczne zmywanie w temperaturze 65°C oraz że są przeznaczone do wielokrotnego użytku.
Kto jest zobowiązany do pobrania opłaty za opakowanie?
Zgodnie z treścią art. 3b Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców:
→ przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 6 do ustawy będące opakowaniami lub napoje lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty, jest obowiązany do pobrania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego te produkty lub napoje lub żywność w tych produktach, zwanej dalej „opłatą”.
→ do pobrania opłaty jest również obowiązany przedsiębiorca pakujący i oferujący – za pomocą urządzenia vendingowego, w tym umieszczonego także w miejscach innych niż jednostki handlu detalicznego, jednostki handlu hurtowego lub jednostki gastronomiczne – napoje lub żywność w produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy będących opakowaniami.
Zgodnie z przedstawionym stanem faktycznym przedsiębiorstwo prowadzi jednostkę handlu detalicznego i sprzedaje napoje i żywność pakowane w produkty z tworzyw sztucznych. Przy czym sprzedaż ta następuje bezpośrednio do użytkownika końcowego, którym jest podmiot nabywający produkty w celu ich wykorzystania na potrzeby własne, bez dalszej odsprzedaży (tak definicja użytkowania końcowego zawarta w art. 2 ust 11 ac) Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców).
Ponadto, opisywanie przedsiębiorstwo sprzedaje żywność i napoje w opakowaniach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Zgodnie, bowiem z treścią art. 2 ust 9e) Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych to produkt, który jest w całości lub w części wykonany z tworzyw sztucznych i który nie został przeznaczony, zaprojektowany ani wprowadzony do obrotu, tak aby osiągnąć w ramach jego cyklu życia wielokrotne użycie przez zwrócenie go w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony.
Pojęcie tworzywa sztucznego.
Ustawa definiuje także pojęcie tworzywa sztucznego. Jest to materiał składający się z polimeru w rozumieniu art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. UE L 396 z 30.12.2006, str. 1, z późn. zm.( 20 )), do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane (tak art. 2 ust 11 ac) Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców).
Opakowanie wielokrotnego użytku.
Zgodnie z certyfikatami opisanymi w stanie faktycznym wszystkie opakowania zostały wykonane z tworzyw sztucznych. A fakt, że są to opakowanie wytrwałe na mycie, wielokrotnie używane, nie oznacza, że są to opakowania wielokrotnego użytku w rozumieniu przepisów Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców. Przez opakowanie wielokrotnego użytku ustawodawca rozumienie, bowiem opakowanie, które jest przeznaczone, zaprojektowane, wprowadzone do obrotu tak, aby było zwracane w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony, czyli opakowanie, które jest na przykład elementem kaucyjnego systemu zwrotu. Pogląd ten jest zgodny z głównymi założeniami Dyrektywy SUP, która dąży do promowania idei gospodarki obiegu zamkniętego.
Na marginesie można zasugerować, że skoro z certyfikatów producentów wynika, że opakowania z tworzyw sztucznych są wielokrotnego użytku to można zastanowić się nad zorganizowaniem kaucyjnego systemu zwrotu tychże opakowań przez użytkowników końcowych.
Jakie produkty jednorazowego użytku należy ograniczać w obrocie?
Należy pamiętać, że Ustawa nakłada obowiązek pobierania opłat w stosunku do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, których wpływ na środowisko ma zostać ograniczony. Zostały one wymienione w Załączniku nr 6 do Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców. Są to:
1. kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka;
2. pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
→ przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
→ zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
→ gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie
– w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność.
Kryteria uznania za opakowanie jednorazowego użytku.
W dokumencie opracowanym przez Komisję Europejską pt. „Wytyczne Komisji dotyczące produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko” – za Pawłem Sosnowskim w publ. LEX, QA 2276820 – należy wskazać na trzy kryteria, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie, czy mamy do czynienia z opakowaniami jednorazowego użytku.
„Pierwsze kryterium dotyczy tego czy w opakowaniu znajdują się produkty przeznaczone do bezpośredniego spożycia, na miejscu albo na wynos. W wytycznych wskazano, że są to produkty spożywcze znajdujące się w pojemniku na żywność nadające się do bezpośredniego spożycia takie jak np. orzechy, kanapki, jogurty, sałatki i dania gotowane, owoce i warzywa.
Jako drugie kryterium podano, że produkty zazwyczaj spożywane są bezpośrednio z takiego opakowania. Wskazuje na to kształt pojemnika na żywność, który umożliwia lub ułatwia jedzenie znajdujących się w nim produktów spożywczych bezpośrednio z opakowania, tj. wymaga po prostu otworzenia go.
Trzecim kryterium jest gotowość do spożycia produktu znajdującego się opakowaniu, bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie. Produkt spożywczy nie wymaga np. zamrażania, przyrządzania, gotowania czy podgrzewania, w tym smażenia, grillowania, pieczenia, podgrzewania w kuchence mikrofalowej czy opiekania. Produkty spożywcze znajdujące się w opakowaniu na żywność można w tym przypadku spożywać bez dodatku przypraw lub sosów (chyba że są dołączone do produktu spożywczego), zimnej lub gorącej wody lub innych płynów, w tym mleka np. przed spożyciem takiego produktu spożywczego, jak to ma miejsce w przypadku płatków zbożowych (o ile odmierzona porcja płatków nie jest sprzedawana razem z dodatkowym pojemnikiem zawierającym porcję mleka) czy zup w proszku.”
W konsekwencji powyższego w doktrynie prawa zaczęły się kształtować następujące poglądy:
→ nie ma obowiązku pobierania odpłaty od pojemników z tworzyw sztucznych, w których jest pakowany smalec, jako że nie jest wyrobem przeznaczonym do bezpośredniego spożycia na miejscu lub na wynos i nie jest zazwyczaj spożywany bezpośrednio z pojemnika, (tak Paweł Sosnowska, publ. LEX nr QA 2454304);
→ jeżeli firma cateringowa będzie dostarczać posiłki w opakowaniach wymienionych w Załączniku nr 6, ale będą to posiłki wymagające podgrzania, obróbki wówczas, taka firma cateringowa w zakresie tej usługi nie będzie podlegała obowiązkowi pobierania opłaty od tych opakowań (tak Paweł Sosnowski, publ. LEX Opublikowano: QA 2252793).
Podsumowując, o możliwości wielokrotnego użytku opakowania z tworzywa sztucznego, nie świadczy certyfikat jego producenta i pozytywne wynik testów wytrzymałości, ale sposób obrotu takim opakowaniem i powtórne wykorzystanie w tym samym celu.
Katarzyna Ludwichowska
Radca prawna
Treść zawarte w niniejszej publikacji stanowią element informowania o wykonywanym zawodzie, nie są poradą prawną.
Jeśli jesteś przedsiębiorcą i potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej w zakresie prawa ochrony środowiska, zapraszamy do kontaktu: [email protected]
